تخلفات ساختمانی به هرگونه ساخت و ساز مغایر با ضوابط و مقررات شهرسازی و مقررات ملی ساختمان گفته می‌شود. این تخلفات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
انواع تخلفات ساختمانی:
احداث بنا بدون مجوز
اضافه بنا بر مساحت مجاز
تغییر کاربری غیرمجاز
استفاده از مصالح غیرمجاز
ساخت و ساز در حریم و بستر رودخانه ها و مسیل ها
ساخت و ساز در حریم و بستر دریاها و سواحل
ساخت و ساز در حریم و بستر جنگل‌ها
ساخت و ساز در حریم و بستر آثار تاریخی و فرهنگی
ساخت و ساز در مناطقی که به دلیل شرایط طبیعی امکان ساخت و ساز وجود ندارد
عواقب تخلفات ساختمانی:
جریمه نقدی
قلع و قمع بنا
عدم صدور پایان کار
عدم امکان دریافت خدمات دولتی
ایجاد مشکلات برای فروش و اجاره ملک
افزایش خطرات ناشی از حوادث ساختمانی برای جلوگیری از تخلفات ساختمانی، لازم است که مالکان و سازندگان ساختمان ها قبل از شروع ساخت و ساز، از ضوابط و مقررات شهرسازی و مقررات ملی ساختمان مطلع باشند. همچنین لازم است که شهرداری‌ها و سایر نهادهای مسئول نظارت بر ساخت و ساز، با جدیت بیشتری به تخلفات ساختمانی رسیدگی کنند. اگر به اخبار معماری و ساختمان علاقه مند هستید از مجله " معماری و ساختمان " بازدید نمایید.
تخلفات ساختمانی می‌تواند توسط افراد مختلفی انجام شود:
مالکان املاک
سازندگان ساختمان‌ها
مهندسان ناظر
پیمانکاران
کارگران ساختمانی
معماران
مشاوران شهرسازی
سایر افراد مرتبط با ساخت و ساز
هر یک از این افراد می‌توانند به نوعی در وقوع تخلف ساختمانی نقش داشته باشند. به عنوان مثال، مالک یک ملک ممکن است بدون دریافت مجوز از شهرداری، اقدام به ساخت و ساز کند. سازنده یک ساختمان ممکن است از مصالح غیرمجاز استفاده کند. مهندس ناظر ممکن است نظارت کافی بر ساخت و ساز نداشته باشد. پیمانکار ممکن است از کارگران غیرماهر استفاده کند. کارگران ساختمانی ممکن است از دستورالعمل‌های ایمنی پیروی نکنند. معمار ممکن است نقشه‌های غیراستاندارد ارائه دهد. مشاور شهرسازی ممکن است مشاوره نادرستی به شهرداری ارائه دهد. برای جلوگیری از تخلفات ساختمانی، لازم است که همه افراد مرتبط با ساخت و ساز، از اهمیت رعایت ضوابط و مقررات شهرسازی و مقررات ملی ساختمان آگاه باشند. همچنین لازم است که نظارت بر ساخت و ساز به صورت جدی انجام شود و در صورت وقوع تخلف، مجازات‌های مناسبی برای متخلفان در نظر گرفته شود.
در اینجا توضیحی در مورد هر یک از موارد تخلفات ساختمانی آورده شده است:
احداث بنا بدون مجوز: احداث هرگونه بنا بدون دریافت مجوز از شهرداری، تخلف ساختمانی محسوب می شود. مجوز ساخت و ساز، سندی است که نشان می دهد ساخت و ساز مورد نظر، مطابق با ضوابط و مقررات شهرسازی و مقررات ملی ساختمان است.
اضافه بنا بر مساحت مجاز: احداث بنا با مساحت بیشتر از مساحت مجاز در پروانه ساخت، تخلف ساختمانی محسوب می شود. مساحت مجاز در پروانه ساخت، بر اساس ضوابط و مقررات شهرسازی و مقررات ملی ساختمان تعیین می شود.
تغییر کاربری غیرمجاز: تغییر کاربری ملک از کاربری مسکونی به کاربری تجاری یا صنعتی بدون دریافت مجوز از شهرداری، تخلف ساختمانی محسوب می شود. کاربری ملک، نوع استفاده از ملک را مشخص می کند. کاربری ملک باید مطابق با ضوابط و مقررات شهرسازی باشد.
استفاده از مصالح غیرمجاز: استفاده از مصالحی که در پروانه ساخت قید نشده است، تخلف ساختمانی محسوب می شود. مصالح ساختمانی باید مطابق با ضوابط و مقررات ملی ساختمان باشد.
ساخت و ساز در حریم و بستر رودخانه ها و مسیل‌ها: ساخت و ساز در حریم و بستر رودخانه ها و مسیل‌ها، تخلف ساختمانی محسوب می شود. حریم و بستر رودخانه ها و مسیل‌ها، مناطقی هستند که برای حفاظت از رودخانه ها و مسیل‌ها از آسیب‌های ناشی از ساخت و ساز، تعیین شده‌اند.
ساخت و ساز در حریم و بستر دریا ها و سواحل: ساخت و ساز در حریم و بستر دریاها و سواحل، تخلف ساختمانی محسوب می شود. حریم و بستر دریاها و سواحل، مناطقی هستند که برای حفاظت از دریاها و سواحل از آسیب های ناشی از ساخت و ساز، تعیین شده‌اند.
ساخت و ساز در حریم و بستر جنگل ها: ساخت و ساز در حریم و بستر جنگل ها، تخلف ساختمانی محسوب می شود. حریم و بستر جنگل ها، مناطقی هستند که برای حفاظت از جنگل ها از آسیب های ناشی از ساخت و ساز، تعیین شده‌اند.
ساخت و ساز در حریم و بستر آثار تاریخی و فرهنگی: ساخت و ساز در حریم و بستر آثار تاریخی و فرهنگی، تخلف ساختمانی محسوب می شود. حریم و بستر آثار تاریخی و فرهنگی، مناطقی هستند که برای حفاظت از آثار تاریخی و فرهنگی از آسیب های ناشی از ساخت و ساز، تعیین شده‌اند.
ساخت و ساز در مناطقی که به دلیل شرایط طبیعی امکان ساخت و ساز وجود ندارد: ساخت و ساز در مناطقی که به دلیل شرایط طبیعی مانند سیل، زلزله، لغزش زمین و غیره امکان ساخت و ساز وجود ندارد، تخلف ساختمانی محسوب می شود.
چگونگی جلوگیری از تخلفات ساختمانی:
آگاهی سازی: لازم است که مالکان و سازندگان ساختمان ها قبل از شروع ساخت و ساز، از ضوابط و مقررات شهرسازی و مقررات ملی ساختمان مطلع باشند. این آگاهی‌سازی می تواند از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی، انتشار بروشور ها و اطلاع‌رسانی های عمومی انجام شود.
نظارت: شهرداری ها و سایر نهاد های مسئول نظارت بر ساخت و ساز، باید با جدیت بیشتری به تخلفات ساختمانی رسیدگی کنند. این نظارت می تواند از طریق بازدیدهای دوره‌ای از محل ساخت و ساز، و همچنین دریافت گزارش‌های مردمی انجام شود.
اعمال مجازات: در صورت وقوع تخلف ساختمانی، لازم است که مجازات‌های مناسبی برای متخلفان در نظر گرفته شود. این مجازات‌ها می تواند شامل جریمه نقدی، قلع و قمع بنا، و محرومیت از دریافت خدمات دولتی باشد.
با انجام اقدامات فوق، می توان از وقوع تخلفات ساختمانی و پیامدهای ناشی از آن جلوگیری کرد.
